Nadere informatie beroep Bg.: kleermaker

‎[achterkant foto]‎ Bakermat
Sint Maartensbrug in de gemeente Zijpe is de bakermat van een bekend Nederlands fotografengeslacht. Wel twintig befaamde fotografenfamilies hebben er 'directe bloedlijnen' mee. Ook elders in de wereld, van Australie tot Costa Rica. Allemaal met dezelfde achternaam: Niestadt.
Stamvader is de op 31 oktober 1842 in de Zijpe geboren Gerhard Bernhard Heinrich Niestadt. Hij was de zoon van een Westfaalse kleermaker, die zich hier, met zijn tweelingbroer en een halfbroer, had gevestigd. Alledrie kleermakers, een in Burgerbrug, een in Sint Maartensbrug en de derde in Schagerbrug.

Verrekijkertje
Zo rond 1860 komt de fotografie in Nederland langzaam op gang. Vooral in de steden, maar ook hier en daar op het platteland, starten de eerste beroepsfotografen hun loopbaan. Ze trekken rond, als een soort kermisattractie, of ze werken vanuit een atelier. Met een bos- of stadsgezicht als vaste decoratieve achtergrond.
Gerhard Niestadt begint op zijn zestiende te liefhebberen met fotografie. Hij koopt een verrekijkertje op de kermis van Schagerbrug. Daarmee knutselt hij zijn eerste camera in elkaar. De benodigde goud- en zilverbaden verkrijgt hij door munten te smelten Vier jaar later maakt hij van zijn hobby een nevenberoep. Hij is immers kleermaker, net als zijn inmiddels overleden vader. Vanaf 1867 komt zijn negen jaar jongere broer Wilhelm Diederich hem assisteren in het fotoatelier: Gebroeders Niestadt, Sint Maartensbrug.

Dirkshorn
Gerhard trouwt in 1870 met Geertje Kossen ‎(1842 Anna Paulowna, dochter van een beurtschipper; de dienstbode van zijn moeder)‎. Het jonge paar vestigt zich in Dirkshorn, waar ze een eigen foto-atelier beginnen, Zeker voor de agrariers in ons land was het toen een economische bloeiperiode en dan is er ook geld voor nieuwe, luxe dingen. Die bloeiperiode duurde overigens niet zo heel lang, zeg nog een jaar of tien, vijftien. Wilhelm Diederich huwt in 1878 met Hendrikje Jacoba van Baaren ‎(1854 Anna Paulowna en ook al dienstbode)‎. In 1882 verhuizen ze van de Groote Sloot naar de Sint Maartensweg, met het foto-atelier en met moeder Niestadt.

Schagen
In 1891 trekt Gerhard van Dirkshorn naar Schagen. In het marktstadje opent hij een foto-atelier annex kleermakerij in wat nu de Molenstraat heet. Zeven jaar later doet hij de fotozaak over aan zijn jongere broer Wilhelm, die de zaak in het begin van deze eeuw verplaatst. Naar de Laagzijde, nu Gedempte Gracht. Gerhard, met technisch geniale kanten --zo ontwikkelde hij de toen unieke driekleurencamera en een eigen telefoontoestel-- gaat naar Delft. Wilhelm had in 1898 zijn fotozaak in Sint Maartensbrug overgedaan aan winkelierszoon Jan Veuger. Deze in 1862 geboren fotograaf en kunstschilder woonde op 'Groenland', tegenover de kerk.

Filialen
Wilhelm Niestadt neemt zijn in 1879 in Sint Maartensbrug geboren zoon in de zaak en ze vestigen een filiaal in Zuid-Scharwoude ‎(1904-1909)‎ en later in Medemblik ‎(vanaf 1909)‎. Op een motorfiets, een van de allereerste in deze streken, verplaatst zoonlief zich tussen Schagen en het filiaal. Later volgt een auto, ook om op lokatie te kunnen fotograferen. De zoon, Wilhelm Heinrich, was in 1903 getrouwd met Maaike van Rijswijk, ook al geboren in Anna Paulowna -- in 1880. Ze krijgen drie zoons van wie er twee in leven blijven: Wilhelm Diederich ‎(1904)‎ en Lubertie ‎(1914)‎.

‎[De winkel in Schagen; kleermaker-fotograaf]‎ ‎[Atelier Niestadt Schagen]‎

Persfotografie
Deze broers nemen later de zaak van hun vader over en gaan ook de persfotografie beoefenen. Voor de Schager Courant zijn ze als zodanig tot omstreeks 1980 actief Lubertie bleef ongehuwd, hij overleed in 1985. Wilhelm, later Willem, trouwt wel. Met Maria Smit, die in Schagen een kapsalon had. Ze krijgen twee dochters. Willem is 17 jaar wethouder van Schagen en bekleedt diverse functies in middenstands- en ondernemersverenigingen. Zijn broer bewonderde hem daarom. Dit tweetal, de ene vrij groot, de ander klein van gestalte, wordt vermaard in de hele Noordkop. Samen, altijd samen, op pad voor de Schager Courant in een gele Volkswagen Kever. Ze hadden diverse bijnamen: de Wama's, Adriaan en Olivier, Een Paar Apart of De Niesteden. Vele anecdotes/gezegden over hen doen nog staads de ronde. Zoals: 'afdrukken Willem, op naar de groentesoep'. En terecht. Ze zijn alletwee geridderd.

‎[Expositie Foto Niestadt 1998]‎ Monument
In 1997 is, in het kader van Zijpe 400, het Niestadtmonument onthuld. Op de hoek Sint Maartensweg-Grote Sloot in Sint Maartensbrug. In het dorp waar het in 1862 allemaal begon. Het monument, van de beeldend kunstenaar Henk Optenberg uit Hippolytushoef, symboliseert de fotocamera. Kijk je er doorheen, dan zie je het huis dat de eerste fotograaf Niestadt indertijd bewoonde.

Niestadt expositie 1998
Van 1 juli t/m 25 oktober 1998 vond de expositie Niestadt: portret- en persfotografie in Zijpe en omgeving 1862-1982' plaats te Schagerbrug.
De toenmalige Oudheidkamer Zijpe toonde vele voorbeelden van de Niestadtfotografie. Met de nadruk op de Zijper en Schager takken. Veel families in deze streken hadden fraaie fotoportretten tijdelijk afgestaan voor deze expositie. Bert Siezen uit Kolhorn had een aantal van hen ‎(digitaal)‎ nog fraaier gemaakt. Een aantal persfoto's van Willlem en Lubert Niestadt werden getoond.
In die dagen verwierf de toenmalige Zijper Oudheidkamer een zeer grote hoeveelheid negatieven van dit tweetal ‎(de huidige digitale Niestadt-fotocollectie)‎. Voorts werd een redelijk representatief beeld van de ontwikkeling van de fotocamera getoond. Dankzij bruiklenen van vele particulieren en van het Nationaal Reddingsmuseum te Den Helder. De heer Theo Spiekerman, voorheen fotograaf te Amsterdam, thans rustend in Sint Maarten, had er een presentatie van gemaakt. De oudste geexposeerde camera was zeker honderd jaar oud. Ook het allernieuwste, de digitale camera, was te zien.
De Niestadt-expositie werd vormgegeven door Cor Schoemaker te Sint Maartensbrug. Tevens werd gebruik gemaakt van het fotoarchief van de Schager Courant. Antieke meubelen werd beschikbaar gesteld door Antiekhoeve Ooijenbargh te Burgerbrug.

Bronnen:
P. Dekker, De familie Niestadt St. Maartensbrug, bakermat van de bekendste Nederlandse fotografengeslacht, Schoorl 1993.
Artikelen in de Schager Courant, o.m. van Peter Zethoven.

Wilhelm en Lubertie
De fotografie in ons land kwam rond 1860 langzaam op gang. Ook op het platteland vestigden zich de eerste beroepsfotografen. Eén daarvan was Gerhard Bernhard Heinrich Niestadt. Gerhards vader was Wilhelm Heinrich Niestadt, die zich in 1850 in Sint Maartensbrug vestigde.
Het verhaal is eigenlijk al beroemd: op 16-jarige leeftijd kocht Gerhard Bernhard een verrekijkertje op de kermis van Schagerbrug. Hiermee knutselde hij zijn eerste camera in elkaar. De benodigde goud- en zilverbaden werden verkregen door het oplossen van gouden en zilveren munten. In 1862 begon Gerhard zijn hobby als nevenberoep uit te oefenen. Samen met zijn jongere broer Wilhelm Diederich. Aanvankelijk in Dirkshorn vestigde hij zich later met een atelier aan de Schager Molenstraat. Gerhard Bernhard was ongetwijfeld een van de meest begenadigde fotografen. Daarbij had hij technisch geniale kanten. Zo ontwikkelde hij de driekleurencamera, een unicum in die tijd. Ook ontwierp hij net als Bel1 zijn eigen telefoontoestel. Hij vertrok in 1898 naar Delft en deed zijn zaak over aan zijn broer Wilhelm Diederich. Deze had een zoon Wilhelm Heinrich. Deze trouwde na zijn leertijd met Maaike van Rijswijk uit Anna Paulowna. Het echtpaar kreeg drie zoons: Wilhelm, Lubertie en Henri. De laatste stierf jong. Wilhelm en Luberti waren onafscheidelijk. Lubertie bleef ongetrouwd en stierf op 15 november 1985.

Willem trouwde wel. Met Maria Smit die in Schagen een dameskapsalon had. Voorts was hij zeventien jaar lang wethouder van Schagen en bekleedde hij diverse functies in hoofdbesturen van middenstands- en ondernemersverenigingen. Waar Lubertie altijd met veel ontzag over sprake. Nadat Willem was overleden was voor Lubertie de lol eraf. Lubertie die een bijna onwereldse bewondering voor zijn grote broer had kon eenvoudig weg niet zonder hem. Hij hield het maar een paar jaar alleen vol in een aanleunwoning.

Schagen. Een slaperig WestFries provincieplaatsje. Het redactielokaal van de Schager Courant bevond zich op de eerste verdieping van een naargeestig ogend dagbladkantoor, dat was gevestigd in een woonhuis. Het was slechts te bereiken via een lange steile trap, die leidde naar een donker soort overloop. Binnen, op de redactie, waar de hele dag schelwit neonlicht brandde, een zestal bureaus waarop de werkpaarden uit de schrijfmachine-industrie stonden. 'Dikke Bertha's', die hun letters als mitrailleurs op het papier konden spugen als het tegen de sluiting van de krant liep. Typemachines, waaraan voorover gebogen in hun stoelen, voortdurend rokende mensen werkten, met elkaar fluisterden en af en toe voorzichtig om zich heen spiedden.
In het armzalig ingerichte vertrek hing de geur van eeuwig natte regenjassen, zuur zweet, gezoete pijptabak en oude telefoonboeken. Metaalachtig getik van schrijfmachines, geritsel van kopijpapier, aangevuld met halve in vettige telefoons ingesproken dialogen over een breed scala van regionale onderwerpen, completeerden dit sfeer- en geluidsbeeld.
Enkele malen per dag aangevuld door klokkend ingeschonken mokken koffie en het borrelende geluid van een ijzeren plantengieter, waarmee het leven werd gerekt van trieste hangplanten, die her en der door het vertrek op oude schoteltjes stonden en hun groengele bladeren mistroostig en moedeloos naar beneden lieten hangen.

Gespannen stilte
Soms werd de gespannen stilte plotseling verstoord, omdat iemand een vel papier uit zijn schrijfmachine trok en een eerbiedige gang inzette naar het vrijstaande bureau van de chef. 'Meneer, mijn stukje is klaar..' Waarna slechts een extra wolk blauwe rook uit de pijp aangaf, dat de nederige boodschap was overgekomen. Het gereedgekomen bericht verdween vervolgens gevouwen en wel op een stapeltje eendere A-viertjes, die op hun beurt al klaar lagen op een vuurrode envelop. Dit ogenschijnlijk armzalige stapeltje papier was, in al zijn eenvoud, het heilige der heiligen op de redactie: de treinbrief, die de kopij voor de krant, van de volgende dag zou bevatten. De vuurrode envelop, waarmee de drie nieuwspagina's van de krant elke dag per trein naar Alkmaar werden gestuurd. Met de foto's, die door Fotografie Niestadt elke dag rond vijf uur werden aangeleverd. Foto's, die -- althans vanuit het oogpunt van de redactie -- de memorabele gebeurtenissen van die dag weergaven. Kopij en foto's verdwenen in de treinbrief en werden uiteindelijk door de jongste verslaggever ten teken van zijn nietswaardigheid naar de trein gebracht. Daar werd de envelop bij ‎(streep het gewenste weerbeeld aan)‎ storm, dichte mist, ijzel, sneeuw, motregen, stortregen, hagel, gevoelstemperaturen van min veertig of tropische van plus veertig in ontvangst genomen door de conducteur, die het Schager nieuws vervolgens met een glimlach in een daartoe bestemde brievenbus op het station van Alkmaar deponeerde. Hier werd de brief uit opgepikt door een koerier, die het Schager nieuws naar de centrale redactie bracht, waar het werd uitgepakt en verwerkt.

Mysterieus pandje
Fotografie Niestadt werd gedreven door twee broers, Willem en Lubert. Hun zaak was gevestigd in een mysterieus pandje aan de Gedempte Gracht, waar de kostelijke foto van een steigerend wit paard als teken van vakmanschap al zo'n jaar of dertig in de etalage hing. Binnen hingen er nog meer. Prachtig fotografisch epos van de Schager samenleving. Het ging allemaal verloren bij een brand. Willem en Lubert deden alles samen. Als ze op pad gingen stapten ze met zijn tweeën in de gele Volkwagen Kever. Lubert aan het stuur, Willem als adviseur/raadgever/kaartkenner daarnaast. Hun optreden als fotografen had iets koddigs, omdat ze ondanks hun leeftijd altijd eerst het snelle fotostandje aannamen ‎(met de doorgezakte heup)‎ en dan pas knipten. Hoewel Lubert de fotograaf was sjouwde ook Willem een handzame camera met zich mee waarbij ook hij vanuit andere hoeken opnamen maakte. Boze tongen beweren dat hij wel knipte maar geen film in zijn toestel had, om op de een of andere manier de fiscus bij de neus te nemen. Hoe dat ook zij, was de foto eenmaal gemaakt dan was het altijd Lubert die het sein gaf tot een ongekend gehaaste aftocht.

'Afdrukken Willem'. Want, ook al sliepen Schagen en zijn bewoners rustig door op de cadans van de tijd, de Niesteden waren persfotograaf. En zo'n fotograaf heeft altijd haast. Alhoewel het voor jonge journalisten, die gewend waren aan het beeld van de persfotograaf als agressieve, scheldende voor de beste plaat knokkende zuiper en wijvengek, wel een schok was. Om vijf uur 's middags werden ze voor het eerst met het fenomeen Niestadt geconfronteerd. Een roffel op de trap alsof er een losgebroken paard naar boven kwam, waarna uit de openslaande deur een krommig mannetje in een groene loden jasje verscheen. Dat zwijgend en bevangen van een haast tastbare 24 karaat haat drie foto's op hèt centrale bureau op de redactie neerlegde.

Grote schaar
Waar men al met een grote schaar klaar zat. Om met een 'zooooooo' voor zijn ogen de aangeleverde foto's in stukken te knippen. Want, dan kon-ie namelijk twee keer worden gebruikt. Stonden er drie mannen op rij op de foto, dan knipte de schaar de foto geroutineerd in drie stukken. Lubert zei niets gedurende dat ritueel. Maar nam op zijn manier wraak met het goedkoopste fotopapier en oude fixeer. Het ontwikkelen van zijn foto's noemde hij dan vaak ook gekscherend: 'Ik ga het zaakje even door de groentesoep halen!' De kreet op locatie galmt dan ook nog na: 'Afdrukken Willem, op naar de groentesoep'.

Het bijtekenen van foto's was zijn handelsmerk. Eerst gebeurde dat voorzichtig met potlood. Later bijna onbehouwen met ballpoint. Was er bij een voetbalwedstrijd geen bal te zien, geen nood, daar had Niestadt een stapeltje gefotografeerde ballen voor zich liggen. Die plakte hij dan schaamteloos op de foto. De prijs voor de foto's was naar zijn oordeel te laag om daar een half uur te gaan zitten wachten. Na de overhandiging van de foto's begon hij steevast omstandig zijn neus te snuiten. En vervolgens verdween hij met een lachje dat het best kan worden omschreven als 'nngiginnggigggggiigii' naar buiten. Zo snel als zijn kleine beentjes hem konden dragen.

Zowel Willem als Lubert was een heer met een zekere stijl. Ze waren eigenlijk een beetje in de tijdmachine blijven steken ook. Willem, de langste, mat toch gauw zo'n 1.80 mtr. Bij Lubert, de kleinste bleef de maatlat zo'n beetje bij 1.65 mtr steken. Op de Schager redactie was Lubert een begrip, een fenomeen. Willem zag je er zelden. Die bleef altijd beneden wachten in de gele Kever als Lubert de foto's om vijf uur 'omhoog' bracht naar de redactie.

Pepermuntje?
Voor jonge journalisten waren de Niesteden een absolute crime als er ergens een 'diepte-interview' moest worden gedaan. Want eenmaal binnen en de pen net gereed om de eerste vraag af te vuren, namen de Niesteden het gesprek geroutineerd over om na drie uur volkomen sufgeluld te zijn over onderwerpen die niets met het interview te maken hadden, werd dan de terugreis weer aanvaard. In de gele Kever. En als dan het lawaaierige luchtgekoelde Kevermotortje weer gezellig pruttelend snorde en de prachtige groene Schager dreven zich in de kleine raampjes van de Volkswagen spiegelden en voorbij schoten, draaide Willem zich om naar het volkomen wanhopige aanstormende journalistieke talent op de achterbank en zei: 'Pepermuntje?'

Kende je ze, dan bleken Lubert en Willem zo ondeugend als jonge honden. Ze 'gingen' voor een goede krantenfoto. Bij nacht en ontij waren ze op pad. Ondanks hun klimmende leeftijd. Bij branden of geheimzinnige militaire oefeningen in de duinen bij Groote Keeten klommen ze over prikkeldraad of verzonnen smoezen. Soms dienden ze te rennen 'voor hun leven' om niet te worden opgepakt door marechaussee. Want het motto was: er móét een foto komen. En daar hielden ze zich aan. De verhalen zijn legio en gedateerd. Toch ook als je eraan terugdenkt warm en innemend. Lubert moet een dikbil fotograferen, maar de stier gaat op zijn voet staan. Hij zegt niets, maakt eerst zijn foto en rent dan naar huis om voet met sok en schoen en al in een emmer ijskoud water te zetten. Te laat. Hij krijgt zijn voet niet meer uit zijn schoenen moet zo dagen lopen. Dan dat van die restauratie van een kerk. Lubert stikt van de hoogtevrees. Maar moet en zal de ladder op. Want dè plaat ligt in de nieuwe dakgoot van de kerk in 't verschiet. Nadat de foto was gemaakt moet de brandweer eraan te pas komen.

Nu griezelig: Willem en Lubert moeten voor een overheidsdienst een lijk fotograferen van een overboord geslagen zeeman in Callantsoog. Het overschot ligt in het rouwhuisje in duin, maar daar is het te donker. Geen nood. Ze sjouwen het lijk even naar buiten. Een filmbeeld verder: Lubert heeft nog steeds de romp vast en Willem loopt met twee losse benen naar buiten.

'Oudelsuis'
Toch is dit het mooiste. De regen spoelt van de ramen en op de redactie valt het woord Oudesluis uit. Plotseling beginnen Luberts ogen te glimmen en klimt hij op wat stoelen die hij tegen elkaar zet, waarvan enkele wat scheef staan om het decor echt te maken. En dan vertelt hij zwaaiend en worstelend tegen zware zeegang het verbijsterende verhaal van de trouwe koopvaarder Flying Dutchman, met aan het roer schipper Curt Carlsen, die in het Kanaal in een ziedende storm vergaat. Een verhaal dat hem ooit in grote dronkenschap in De Taveerne in Oudelsuis ‎(voor intimi)‎ is verteld. De Niesteden, zoals ze in brede kring werden genoemd hadden twee aartsvijanden. De toen net beginnende Winkeler fotograaf John Oud en Jan Louwe, de vaste fotograaf van het katholieke Noordhollands Dagblad. John Oud was niet zo'n probleem. Die mocht op de krant niet worden ingehuurd. Zijn visitekaartje met 'Fotografie Maison Modern' lag in een bureaula met een groot zwart kruis erover heen. Maar met Louwe lag dat anders. Hadden de Niesteden nèt de opstelling klaar om de jubilaris te fotograferen, dan zag deze zijn kans schoon om breed voor hen te gaan staan en precies dezelfde plaat te maken. En aangezien dezelfde plaat in twee elkaar op leven en dood beconcurrerende streekbladen niet kon, diende ter plekke een nieuwe invalshoek te worden bedacht. En het behoeft dan ook geen betoog, dat de volgende keer Louwe discreet maar efficiënt in de struiken verdween.

Het verhaal gaat dat Niestadt eens een foto van een dikbil op de Schager markt moest gaan maken. Nu is dat op zich niets bijzonders. Alleen deze keer werkte het beest niet mee. De dikbil ging met een logge poot op het kleine voetje van Lubert staan. Niestadt keek om zich heen en ging stug door met fotograferen. Op de krant gekomen kon hij zijn schoen bijna niet meer uitkrijgen.

Gele kever
Als je samen bij een te interviewen persoon zat, hij voor de foto, jij voor een verhaal, dan nam Niestadt, geheid het gespek over. Hij kende iedereen en anders was er wel een gemeenschappelijke kennis. Had je geen eigen vervoer, dan reed je mee met Niestadt in zijn gele kever. En zo leer je ook zijn oudere broer Willem kennen, want die ging en gaat altijd mee. Jonge Niestadt "krampachtig" over het stuur gebogen, niet harder rijdend dan zeventig kilometer. Oude Niestadt ontspannen daarnaast. Zo nu en dan achterover buigend om een pepermuntje te presenteren, discussiërend over het weer, het verkeer en de rijstijl van jonge Niestadt. Iedere bekende boerderij, dijk, boom of gemeentehuis goed voor een herinnering. Wijze lessen, vermaningen en woordspelletjes. Lubert zo nu en dan stikkend van het lachen om de grapjes van Willem. Iedere keer weer.

Vorige week is de 66-jarige Lubert Niestadt, door de burgemeesters uit de regio en de Verenigde Dagbladen gehuldigd. Vijftig jaar foto Niestadt in de krant. Maar dik honderd jaar foto Niestadt in Schagen: In 1850 kwamen George Bernhard Heinrich, en Wilhelm Dietrich Niestadt met hun moeder uit Duitsland naar Noord-Holland. G.B.H. vestigde zich in Sint Maarten en W.D. koos Dirkshorn. Van beroep kleermaker begon de oudste broer met fotografie te experimenteren. Zijn jongere broer zag er ook wel wat in en samen begonnen ze in Schagen een foto-atelier. Later vertrok G.B.H. met zijn gezin naar Delft en liet zijn broer met vrouw en zoon achter. Die zoon, Wilhelm Dietrich was de vader van de huidige gebroeders Niestadt. Ook hij werd fotograaf.

"Mijn vader was een serieus man. Een harde werker. Zeven dagen per week achter de camera. Zondags was je topdag. Dan zat de wachtkamer vol en maakte je kabinetfoto's, visitekaartjes en gewoon portretwerk. Of je ging de polder in. Boerenfamilies op de plaat leggen. Zelfs de dorsmachine en het paard erbij."

Willem Niestadt volgde zijn vader al heel snel in het vak. Hij had ambities. Wilde graag bij de film en ging daarom ook voor Polygoon fotograferen. Maar de gezondheid van vader Niestadt was niet zo goed. Het duurde niet lang of Willem gaf zijn idealen op en ging in de zaak werken. Het werd allemaal wat avontuurlijker toen Piet Trapman, eigenaar van de eerste rotatiepers in Noord-Holland en uitgever van de Schager Courant, hem vroeg foto's voor de krant te maken. "Ik moest van mijn vader na de ulo bij de gemeente gaan werken. Diep in mijn hart vond ik dat helemaal niet leuk. Als kind had ik al een eigen donkere kamer. Ik wilde zo graag in de fotografie". 0ok de toekomst van Lubert werd bëinvloed door de gesteldheid van vader Niestadt. Toen hij stierf ging Lubert voor de krant fotograferen.


Willem en Lubert Niestadt. Het is een uniek stel in Noord-Holland. Adriaan en Olivier worden ze wel genoemd. Of de Wama's of een paar apart. Lubert klein en watervlug. Fietsend of snelwandelend door Schagen, met een kartonnen mapje met foto's onder een arm. Zomers in een licht verschoten pak, 's winters in een groen loden jas. Jaar in jaar uit. Een enthousiast verteller met vaste grapjes. Olijke oogjes, een pijp in de mond. En lachen. Zo van "gchgchgchgch". Vol bewondering voor zijn broer Willem. Bescheiden: "Ik heb niks te vertellen hoor. Maar Willem.... Willem, vertel eens over Den Haag, hoe je samen met Ruppert in een commissie zat. Over prins Bernhard die dacht dat jij de voorziter was en op je afstapte. Over....."

Willem Niestadt ‎(77)‎ is een heel correct man. Iemand met overwicht, al was het alleen maar door zijn lengte. Zorgvuldig zijn zinnen formulerend. Beleefd en toch tegemoetkomend. Hij lacht niet hard, maar je ziet zijn ogen glinsteren als zijn broer een 'anneke dote' vertelt. Willem is een bestuurder: Dit jaar kapt hij met al zijn functies in Den Haag, zoals Lubert het omschrijft. Als puber begonnen in de voetbalvereniging, opgeklommen via de middenstandsvereniging naar allerlei commissies. Ook politiek. Lid van de Vrijzinnig Democratische Bond, later de VVD. Veertien jaar wethouder in Schagen en er op een vervelende manier uitgeraakt. Sindsdien wil hij niets meer met politiek te maken hebben. Geen wraakgevoelens, wel gekwetst.

Was dat nu te combineren, fotograferen en het wethoudersschap? "Ik hield het gescheiden. Hoewel het wel een scheef beeld gaf hoor: Het zette kwaad bloed bij sommigen, dat je als 'gewone' dorpsfotograaf zonder een titel in commissies zat en wethouder was. Kwam je bij een eerste paal om een plaat te maken, dan gebeurde het wel eens dat de commissaris van koningin naar me toekwam om een hand te geven. Ook andersom. Zat je als loco-burgemeester met iemand te praten in een vergadering, dan kreeg je wel eens een sneer. Zo van: Niestadt is de beste fotograaf van Noord-Holland. Nee, dat was niet altijd leuk, maar ik probeerde het iedere keer weer te scheiden."

Ze lijken tegenstrijdig. Lubert woont in een sobere ruimte boven de zaak, Willem in een mooi degelijk huis, Lubert is klein en snel, Willem lang en bedeesd, Lubert is nooit getrouwd, Willem heeft een vrouw en twee dochters en zo zijn er nog wel wat verschillen op te noemen. Toch zouden ze een tweeling kunnen zijn, ondanks het leeftijdsverschil. Ze voelen elkaar feilloos aan, hebben zo'n beetje dezelfde gedachtenlijn. Vier lange middagen praten met de gebroeders is een genot. Als Willem een zin begint, maakt Lubert 'm af. Ze grijpen tegelijk in de stapels foto's die door de hele kamer verspreid liggen. Willen dezelfde geschiedenis vertellen. Bij iedere foto een verhaal. En als je weet dat ze duizenden foto's hebben.....

Lubert is heel gevoelig. Hij weigerde de bruiloft van zijn broer mee te maken of de begrafenis van zijn vader. Hij had nog nooit een dode gezien, totdat een radeloze man hem belde en een foto wilde van zijn zojuist overleden dochtertje. Lubert ging, zijn angst woog niet op tegen het leed van de man.


Dat brengt Willem op een heel ander verhaal. "Op eerste Kerstdag werden we gebeld door de burgemeester van Callantsoog. Of we direct wilden komen. Ik vertelde Willem niet dat we foto's moesten maken van twee aangespoelde lijken. Er was een Noors schip vergaan. Een week later Petten. Daar was ook een lijk aangespoeld. Dat was een heel macaber sfeertje. Petten lag in puin, het was vlak na de oorlog, alleen het kerkhof en het lijkenhuisje stonden er nog. In dat huisje de kist met het afschuwelijk verminkte lijk van een vrouw. De kapiteinsvrouw. Nu was het donker en moesten we buiten fotograferen. Wij met een politieman de kist naar buiten sjouwen. Deksel open, foto maken en hup weer naar binnen. Politieman aan het hoofdeinde, wij aan het voeteneinde. Nu stonden er van die betonnen paaltjes, en ja je voelt het al, de agent valt achterover. De kist bovenop hem. Lubert krijgt me toch de slappe lach. Kwam door de zenuwen, natuurlijk."

Al die verhalen, griezelige, vertederende en grappige geschiedenissen, die twee zouden een boek moeten schrijven. We drinken frisdrank, de serre-deuren staan open en een musje wipt over het vloerkleed. Dat is gewoon, er komen tientallen vogels bij Willem Niestadt op bezoek. Ze zijn allebei gek van dieren. Een valse hond wordt als een mak lammetje als Lubert er aan komt.

Er wordt een map foto's gepakt. De zoveelste. Daarin zitten ware kunstwerkjes. "Vroeger, toen bijna niemand een fototoestel had, kwamen mensen bij ons met lelijke pasfoto's van persoonsbewijzen of andere kiekjes. Wilden ze zo graag een mooi portret hebben van hun overleden moeder of vader of kind voor op de schoorsteenmantel. Dan maakten we een scheef hoofd recht, trokken prachtige zondagse kleren over de werkkleding aan of plaatsten een kind in een bos met gekamde haren. Lubert deed dat. Die kon uren bezig zijn met die dingen. Achtergrondjes tekenen, fotocollages maken.... Lubert kon al zijn creativiteit in de fotografie gooien."

En ja hoor, je kan er op wachten waar Lubert mee komt: "Willem ook hoor. Die maakte schitterende films van ouden van dagen, reisjes van de middenstandsvereniging. Dat kon ie zo best".

Filmen deden ze ook. Toen de klad in de fotografie kwam, in de crisistijd, zochten Willem en Lubert een alternatief. Dat werd filmen. Zo werd er toch een oud ideaal van Willem verwezenlijkt. Advertenties van de zaak, die maakte Lubert ook graag. Eentje met een foto van het voorhoofd van Willem, daarnaast stond: Als u aan goed fotowerk denkt, denkt u aan Niestadt. Of een prentje met vrouw en kind met de tekst: Voor vader, aan de grens. De gebroeders stelden er een eer in alles perfect af te werken. En hoe is dat nu?,

"Weet je, de tijden veranderen zo snel. We hebben ons werk aan moeten passen. Er is bijna geen tijd meer voor leuke dingen. Minder creatief, inderdaad. De amateurfotografie heeft een stuk van ons vakgebied weggedrongen. Tegenwoordig, of zeg maar de laatste jaren, heb ik nergens tijd meer voor. Altijd haast."

Altijd haast
Die haast heeft Lubert bijna de das omgedaan. Willem is nooit sterk geweest, maar Lubert had in geen twintig jaar meer een dokter gezien. Een vakantieland overigens ook niet. In januari van dit jaar werd hij met spoed --"niet in een ambulance, in een taxi, al die trammelant moest ik niet"-- naar het ziekenhuis gebracht. Naar de hartbewaking. Hij mocht een maand niet meer werken. "Nou toen ben ik door een hel gegaan. Niet meer werken. Ik werd gek, de muren kwamen op me af. Nu is alles weer goed". Maar moet ie nou niet rustig aan gaan doen, misschien aan een soort afbouw gaan denken? "Ikke niet; Mijn werk is mijn leven. Ik ga door zo lang ik kan".

De vechter in Lubert komt boven. Zo moet hij in zijn jonge jaren ook geweest zijn. Spanning, avontuur, sensatie. Daar was Niestadt voor te vinden. Met zijn broer. In oorlogstijd werkten Willem en Lubert niet voor de krant. "Want dan moest je lid zijn van de persgilde en die was in NSB-handen." Als een soort privélolletje maakte Lubert oorlogsfoto's, Foto's die later bijzonder documentatiemateriaal vormden. Prachtige platen van een munitietrein die bij het station van Schagen werd gebombardeerd. Indringende foto's van hongerige mensen die uit Amsterdam naar een boerderij in Schagen kwamen voor eten. Politiek verdachten samengedreven op een plein. Soldaten, generaals, schepen. Het is te veel om op te noemen. En wie kent niet zijn serie van de Wieringermeer? Met een bootje ging Lubert het water op. En maar foto's maken. Link hoor, met al die Duitsers op het water. Later toen de Wieringermeer weer droog was, trok Lubert op zijn fietsje, broodtrommeltje onder de arm, fototoestel om de nek, de polder in. "Wat ik toen zag zal ik nooit meer vergeten. Zo moet het zijn als er een atoombom valt".

De deur slaat dicht. Willem en Lubert gaan de foto's weer opbergen, of beter gezegd in een la gooien, want van een archief hebben ze geen kaas gegeten. Ongetwijfeld zullen ze samen nog meer herinneringen ophalen. Gebeurtenissen die ze niet aan 'de krant' kwijt willen. Maar dat is hun goed recht. Trouwens er moet iets van het mysterie Niestadt over blijven. Ook al zijn er geen opvolgers helemaal in de vergetelheid raken ze -- al denkt Willem van wel -- toch niet. Daar zorgt foto Niestadt wel voor.....